सर्व ऋतूंमध्ये उन्हाळा ऋतू हा सर्वात उष्ण असतो. बहुतेक उष्णकटिबंधीय देशात ज्या ऋतूला घाबरतात तो ऋतू म्हणजे उन्हाळा आहे, तर थंड देशांना आनंद देणारा हा ऋतू आहे.
रात्री सूर्यास्त झाल्यानंतरही, उन्हाळ्यात तापमान उबदार राहते वर्षाच्या या ऋतमध्ये दिवस उबदार, तापलेले आणि मोठे असतात, तर रात्री लहान असतात. सामान्यपणे उन्हाळा आला की काही हमखास होणारे हंगामी रोग असतात. जसे की,
1.निर्जलीकरण म्हणजेच डिहायड्रेशन
2.सनबर्न
3.उष्माघात
4.अन्न विषबाधा
5.खोकला आणि सर्दी
6.डोकेदुखी
निर्जलीकरण
जेव्हा तुमच्या शरीरातील पाण्याचे प्रमाण कमी होते तेव्हा तुम्हाला निर्जलीकरण होते. तुम्हाला उन्हाळ्यात खूप घाम येतो. घामाने तसेच लघवीद्वारे, द्रवपदार्थांची मोठ्या प्रमाणात झीज होते, याचा अर्थ आपल्या शरीरात स्वतःला टिकवून ठेवण्यासाठी पुरेसे पाणी नसल्याने असे होते. निर्जलीकरणचे लक्षणे पुढीलप्रमाणे
1.सतत तहान लागते.
2.लघवीचे प्रमाण कमी होणे आणि लघवी गडद रंगाची होणे.
3.दिशाहीन वाटते.
4.डोकेदुखीचा अनुभव होणे.
ही लक्षणे दिसण्यापासून रोखण्यासाठी, तुम्हाला फक्त नियमित अंतराने भरपूर पाणी पिण्याची गरज आहे. तुम्ही नारळाचे पाणी किंवा ‘लस्सी’ देखील निवडू शकता. शक्‍य तितक्‍या पाणचट फळे खाण्यास विसरू नका. टरबूज, द्राक्षे पपई किंवा आंबा यांसारखी फळे तुमच्या शरीराचा पाणीपुरवठा पूर्ववत करू शकतात.
सनबर्न
उघड्या त्वचेवर प्रखर सूर्यकिरण पडल्याने त्वचा काळी पडणे, खाज येणे, लालसर पुरळ उठणे अशी लक्षणे दिसतात. ह्यापासून वाचण्यासाठी सुती, फिकट रंगाची आणि पूर्ण शरीर झाकेल असे कपडे वापरावे, तसेच डोक्‍यावर टोपी, रुमाल घेणे, डोळ्यांसाठी चष्मा वापरावे. चेहऱ्यावर सनस्क्रीन लोशन वापरावे.
उष्माघात
जर उन्हाळ्याच्या दिवसात, तुम्हाला डोकेदुखी, त्वचा कोरडी पडणे, अशक्तपणा, उलट्या होणे, हृदय गती वाढणे किंवा उथळ श्‍वासोच्छवासाचा अनुभव येत असेल तर तुम्हाला उष्माघाताचा त्रास होण्याची शक्‍यता आहे.
उष्माघात हा उन्हाळ्यात वारंवार होणारा आजार आहे. जो उष्ण तापमानाच्या विस्तारित संपर्कामुळे होतो. उच्च तापमानामुळे याला हायपरथर्मिया असेही म्हणतात.
चक्कर येणे आणि अशक्तपणा यासारखी उष्माघाताची लक्षणे उष्माघाताच्या आधी दिसतात आणि यामुळे अवयव निकामी होणे, बेशुद्ध होणे आणि मृत्यू होतो.
आईस पॅक, पाणी किंवा थंड हवेच्या मदतीने शरीराला बाहेरून थंड करून उष्माघाताचा उपचार केला जाऊ शकतो. पोट किंवा गुदाशय थंड पाण्याने फ्लश करूनही आंतरिक थंडी मिळवता येते.
अन्न विषबाधा
अन्न विषबाधा हा उन्हाळ्यातील सर्वात प्रचलित आजारांपैकी एक आहे आणि दूषित अन्न खाल्ल्यामुळे होतो. उष्ण उन्हाळ्याच्या महिन्यांत याची शक्‍यता अधिक असते कारण उबदार, दमट हवामान जिवाणूंच्या वाढीसाठी एक आदर्श वातावरण तयार करते, ज्यामुळे अन्न दूषित होऊ शकते.
हे जीवाणू, विषाणू, रसायने आणि विषारी द्रव्यांद्वारे पसरते जे मानवी शरीरात प्रवेश केल्यानंतर पोटात अस्वस्थता, मळमळ, उलट्या आणि अतिसार निर्माण करतात.
रोग निर्माण करणारे जीवाणू सामान्यतः कच्चे मांस, दूषित पाणी आणि रस्त्यावरील विक्रेत्यांद्वारे उघड्यावर दिल्या जाणाऱ्या अन्नामध्ये आढळतात.
खोकला आणि सर्दी
उन्हाळ्यातील सर्दी आणि ऍलर्जीमध्ये स्नायू दुखणे, शिंका येणे, रक्तसंचय, नाक वाहणे आणि खाज सुटणे किंवा घसा खवखवणे यासारखी लक्षणे सामायिक स्वरूपात दिसतात, परंतु सर्दीमध्ये सामान्यत: ताप, घाम येणे आणि खोकला यांचा समावेश होतो. सर्दीची लक्षणे वेगवेगळ्या विषाणूंमुळे होऊ शकतात. शिंका येणे, घसा खाजवणे आणि वाहणारे नाक हे सर्दीची पहिली चिन्हे असू शकतात.
डोकेदुखी
उन्हाळ्याच्या महिन्यांत जेव्हा तापमान जास्त असते तेव्हा डोकेदुखी अधिक सामान्य दिसते. उष्णतेमुळे होणारी डोकेदुखी ही उष्णतेमुळे नव्हे, तर तुमचे शरीर उष्णतेवर ज्याप्रकारे प्रतिक्रिया देते त्यावरून निर्माण होते.
सौम्य डिहायड्रेशनमुळे वर्षाच्या कोणत्याही वेळी डोकेदुखी होऊ शकते, परंतु उन्हाळ्यात, गरम तापमान आणि भरपूर घाम यामुळे समस्या वाढू शकते. जेव्हा हिवाळ्यापासून उन्हाळ्यात ऋतू बदलतो तेव्हा देखील ऋतू बदलामुळे काही लक्षणे दिसू शकतात. उदा. भरलेले नाक किंवा घसा खवखवणे शिंका येणे डोळे पाणावने, नाकातून घशात श्‍लेष्माचा निचरा होणे. उच्च ताप किंवा स्नायू दुखणे.
आपण निरोगी कसे राहू शकतो?
1. उन्हाळ्यात टिकून राहण्याचा एकमेव मार्ग म्हणजे आवश्‍यक उपाययोजना करणे. सनस्क्रीन वापरा, हलक्‍या रंगाचे कपडे घाला आणि सैल कपडे घाला, भरपूर फळे आणि भाज्या खा आणि भरपूर पाणी पिणे यामुळे उन्हाळ्याच्या तीव्र परिणामांवर मात करता येते.
2. तसेच कमी, वारंवार आणि हलके जेवण करून, भरपूर पाणी पिऊन, कॅफिनचे सेवन मर्यादित करून आपण चांगले आरोग्य राखू शकते.
3. उन्हाळ्यातील सर्वोत्तम पेये म्हणजे फळांचे रस आणि मिल्कशेक, कारण त्यात अतिरिक्त पोषक असतात. पाणी, लस्सी, कैरी पन्हे आणि कोकम शरबत ही काही पेये आहेत जी आरोग्यासाठी चांगली आहेत.