नवी दिल्ली – गेल्या काही दिवसांपासून सुर्यात महाकाय काळे खड्डे तयार होत आहेत. हे खड्डे एखाद्या मोठ्या दरीसारखे खोल आणि मोठे आहेत. इतके मोठे की त्यात अनेक पृथ्वी बसू शकतात. त्यांच्या आतून अतिशय वेगाने गरम सौर लहरी बाहेर पडत आहेत. शास्त्रज्ञांनी नुकतेच ताजे विवर पाहिले होते. ज्याचा प्रभाव येत्या 2 दिवसात पृथ्वीवर दिसणार आहे. त्यांच्यापासून निघणाऱ्या सौर लहरीमुळे समस्या निर्माण होऊ शकतात.
शास्त्रज्ञ या खड्ड्यांना कोरोनल होल म्हणत आहेत. हे सूर्याच्या मध्यभागी तयार झाले आहे. दूरवरून सूर्यप्रकाशात खड्डा असल्याचे दिसते.
या खड्ड्यांच्या बाजूला सूर्याच्या चुंबकीय रेषा अधिक मजबूत होतात. अशा परिस्थितीत ते खड्ड्यांमध्ये असलेले सौर पदार्थ वेगाने बाहेर ओढतात. सध्या या खड्ड्यांमधून बाहेर पडणाऱ्या सौर वादळाचा वेग ताशी 2.90 कोटी किलोमीटर प्रती घंटा आहे. या लहरीमध्ये प्रखर इलेक्ट्रॉन, प्रोटॉन आणि अल्फा कण बाहेर पडतात. पृथ्वीची चुंबकीय शक्ती त्यांना शोषून घेते.
शोषणाच्या प्रक्रियेत, सूर्याच्या लहरी आणि पृथ्वीच्या चुंबकीय क्षेत्रामध्ये युद्ध सुरू होते. ज्याला जिओमॅग्नेटिक स्टॉर्म म्हणतात.
सध्या या खड्ड्यांमुळे पृथ्वीच्या दिशेने येणारे सौर वादळ म्हणजे जी-१ भूचुंबकीय वादळ आहे. म्हणजेच त्याच्यापासून फारसा धोका नाही. परंतु पॉवर ग्रीड आणि काही उपग्रह प्रभावित होऊ शकतात. अगदी अमेरिकेच्या मिशिगन आणि युरोपच्या मायानवरही नॉर्दर्न लाइट्स तयार होऊ शकतात.
यातील पहिला खड्डा भारतात छठ उत्सव साजरा होत असताना तयार झाला होता. त्या दिवशी सूर्याचा हसरा पिक्चर रिलीज झाला होता. प्रत्यक्षात तेव्हापासूनच हे खड्डे तयार होऊ लागले आहेत. तेव्हापासून सलग चार ते पाच वेळा हे खड्डे तयार झाले आहेत. अलीकडील खड्डा 30 नोव्हेंबर 2022 रोजी दिसला. या खड्ड्याचा परिणाम येत्या दोन दिवसांत पृथ्वीवर होणार आहे.
साधारणपणे सूर्यातून येणारी वादळे पृथ्वीवर येण्यासाठी 15 ते 18 तास लागतात. परंतु जेव्हा ते खूप तीव्र असते तेव्हा हे घडते. जर कमकुवत पातळीचे वादळ असेल तर त्याला पोहोचण्यासाठी 24 ते 30 तास लागतात. सध्या सुर्याचे 11 वर्षांचे चक्र सुरू आहे, जे डिसेंबर 2019 मध्ये सुरू झाले. त्याआधी सूर्य शांत होता. पण आता त्याला जाग आली आहे. सूर्याचे झोपेचे-जागण्याचे चक्र प्रथम 1775 मध्ये ओळखले गेले.
